cz.4

Ludzie jednak bardziej się szanowali. Jeden drugiego wspierał chociażby kubkiem mleka dla dzieci przyniósł ten, który go miał chociaż w niedużej ilości, dzielili się ludzie jedndem ziemniakiem mierką zboża kromką chleba, dzielili się biedą, a ile ludzi wyjechało z tych stron siłami do Ameryki Brazyli Australii, ile robi w niemczech sezonowo – tutaj nie można było nigdzie zarobić – ten kto posiadał konie – robił u tego co nie posiadał koni – ten z koleji musiał odrobić konie, za jeden dzień pracy końmi czeba było odrobić 5 dniówek. Miałem pięć lat jak zaczęłem paść krowy, krowy paśliśmy razem z bratem swyjecznymi Jaśkiem, w Lasku czy w sikornej, krowy pasły się razem, ilość bydła jak i ilości pastwiska były jednakowo, a co dwóch to nie jeden, czy jakaś zabawa czy śpiew albo obrona przed zbłąkanym psem, nie sprawiała tyle lęku co jednemu, gorzej sprawa przedstawiała się, gdy nad nami znalazł się balon a później Europlan, wtenczas byłdo mogło paść się w ziemniakach w owsach co było smaczniejsze i bliżej a my pastuchy ile sił który w nogach miał uciekał, w zależności od położenia terenu, jak było blisko domu, to stodoły piwnicy, a jeżeli było to w polu, ucieczka następowała do krzaków, kładliśmy się tak ażeby nas nie mógł zobaczyć, początkowo dyszać ze zmęczenia, a później następowała cisza, tylko serca trochę za mocno stukały, po przeleceniu wstawaliśmy zadowoleni że jednak nic nam nie zrobił, za to krowy były zadowolone, żarły to co dla nich nie było przeznaczone. Rodzice jak jednego tak i drugiego pastucha często nas kontrolowali, o ile zauważyli opasione zboża, krzyczeli na nas, że nie pilnujemy, zabawi się jeden z drugim a nie pilnuje z czego żyje wyzywając od gapiów smarowozów, my z koleji zwalali winę na Europlany, on jechał prosto na nas, a my musieli uciekać, aleście guptasy przecież samolot nic wam nie zrobi, nie trzeba się bać – jak to nie sami gadaliście że I wojnę strzylano z samolotów – tak ale teraz nie ma wojny – Przy pasieniu robiliśmy cygankami, było to noże składane w drzewianej oprawie różne pistrzałki trąby bąki, łuki były ulubioną bronią do wiklinowej szczały w grubszym końcem wbijaliśmy igły, doszliśmy do dobrej wprawy – na zewnątrz trafialiśmy zająca obgryzającego kapustę czy koniczyną, z tego sportu zrezygnowaliśmy bo trafiony zając podskoczył i ze szczałą uciek, a igły dla nas były czymś wartościwym, rodzice jednak zabraniali, że sobie oczy powybijamy – chowali przed nami te igły, bali się oby nie zgubić igły na pastwisku, krowa może igłe zjeść i się zmarnuje. Zabawa taka jednak wyszła na jaw, gdyż pewnego razu szczała wbiła się w ogon krowy u nasady, krowa zaczęła się oganiaś, kopać jak przed bąkami, następnie podniosła ogon i dalej uciekać do stajni, za nią pozostała ilość bydła, natka wyszła z domu widząc że bydło wpada do stajni, nie zdążyłem być pierwszy w stajni, aby wyciągnąć strzałę z ogona – zrobiła to matka – powiedziała pare słów przykrych i kategorycznie zabroniła bawienia się łukami, pewnego razu pasłem krowy po drodze dwie krowy pasły się na miedzy, natomiast jałówka weszła do koleji wybitych przez koła zrywała strym językiem trawę na brzegach – stojąc przy niej pomyślałem sobie dlaczego mam stać kiedy mogę z powodzeniem siedzieć na jałówce, tym bardziej że pozycja była wygodna do siąścia gdyż znajdowała się w koleinie – tak też zrobiłem, (lecz tego do śmierci nie zapomnę), siadłem okrakiem przy samem karku, w tem jałówka jak nie ryknie i ile może skoczyć ucieka, trzymam się karku po paru sekundach jałówka zaczęła mnie podrzucać i co parę skoków znajdując się coraz bliżej ogona, jednak po kilka set metrach grzbiet jałówki się skończył, spadając na ziemię dla ratunku chwyciłem się ogona, raptem jałówka ryjąc ziemię przednimi nogami – przystanęła, tylnimi jak nie swiśnie – odrzucając mnie parę metrów, jęknąłem z bólu, nie koniec na tym, odwróciła się z pianą w pysku, uderzyła mnie parę razy rogami wpychając mnie w koleinę, miałem szczęście, że jałówka posiadała bardzo małe rogi, po pewnej chwili przyszedłem do przytomności, do domu wróciłem cały posiniaczony, nie przyznałem się co zaszło, na pytanie odpodziałem że krowy zacząły się buść i przy rozpędzaniu zostałem poturbowany. Jednego lata matka często się zastanawiała dlaczego krowa nie posiada mleka, przy udoju południowym i wieczornym raz w jednym drugi raz w drugim szczyku, kazała mi obserwować przy pasieniu, po pewnym czasie zaobserwowałem że krowa ucieka w krzewy – połączone z tarniną miejsce dość niedostępne – ja byłem zdania że w takich tarniach trawa jej lepiej smakuje i jest duża – siadłem sobie na górce i obserwuję jak skubie trawę – w pewnej chwili zauważyłem jak wąż ssie krowę – po paru minutach wąż zsunął się i znikł w zaroślach. Powiedziałem o tym co widziałem matce – ja się tego spodziewałam odpowiedziała – następnego roku innej krowie bardzo spuchło wymie – matka zaczęła obkładać smarować i zdojać mleko o ile było możliwe – po wyleczeniu się krowa nie dawała mleka z jednego cycka – twierdzeniem matki było że została ukąszona przez jakiegoś gada. Najgorsze było wstawanie rano bydło było wypędzone o godz. 5ta rano zaraz po udoju, miałem 6 lat jak zaczęłem chodzić do szkoły – do 738 pasłem, po tym ktoś z rodziców mnie zastępował względnie krowy wiązane były na pastwisku, ja jadłem śniadanie i szybko do szkoły – po południu dla mnie była już zaplanowana robota – a robót było nie mało, to poganianie koni przy orce, w żniwa robienie powruseł pilnowanie kur żeby nie zjadły dojrzałego – wzg. świeżo zasianego ziarna – umęczony całymi dniami wstawanie sprawiało natce wiele kłopotów ze mną – nie jeden raz przychodziła z garnuszkiem wody do łóżka, skropiła twarz wycierając mokrą ręką – szkoda Jej nieraz było budzić, postała koło łóżka popatrzała i odeszła, po paru minutach znów wróciła budzić – o ile nie było ważnej roboty ojciec wyręczał mnie w pasieniu. Pasienie świń odbywało się za pomocą łańcucha długiego, świnie wiązano za szyję i wpijało się kulkę co pewien czas kulkę przebijało się aby zmienić miejsce pastwiska, jak były małe prosięta pasły się koło matki nie odchodząc daleko, gdyż stara swoimi mrukami nawoływała je, w razie rycia pastwiska świni wkręcano drut w ryj, przy próbie rycia sprawiało ból świni i po jednej dwóch próbach rezygnowała z rycia. Maciory które miały małe prosięta, wypędzano na przechadzkę, i wtenczas czeba było bardzo pilnować ażeby się nie wykąpała w błocie, świni sprawiało widocznie dużą przyjemność, ale mnie – dużo roboty – takiej świni do prosiąt nie puszczę – jak ją będą ssać kiedy błoto z niej kapie – bierz wiadro i wymyj ją dokładnie kiedy pozwoliłeś aby się w stawku ubebrała, nie jeden raz miałem już wymytą – tylko zagonić do chlewa. Jedna nieuwaga i świnia już pędzi do stawu kładła się w błocie – myj od nowa zły na świnie i na siebie że jestem za słaby aby ją dogonić i nawrócić – tak było przez parę lat, dorastająca siostra Janka wyręczała mnie z dotychczas pełnionych obowiązków spór jaki występował między nami to pasienie w niedzielę po południu, każde z nas chciało mieć wolne – spór rozstrzygnęła matka, w jedną niedzielę pasie Janka a w drugą ja – po południu bawiliśmy się z chłopcami na godz. 16⁰⁰ należało być w domu, i wypędzić bydło – jednego razu wieczorem pędziłem krowy do domu, stryk bronowali pole przy sikornicy, stanęli i powiedzieli że jak zapędzę bydło, żebym przyszedł pokornie a oni pójdą od Byczków w jakiejś sprawie, tak też zrobiłem – Stryk skończyli poskładali brony na sanki, dali mi do ręki leje bat i żebym jechał, bronowanie na jednym leju było wygodne drugi koń był przywiązany na cuglu do konia który był pod ręką Stryj poszli w swoją stronę a ja szedłem koło koni, gdy stryk znik mi z oczu postanowiłem wsiąść na brony – po co iść kiedy można było jechać, w Lasku zauważyłem że konie kręcą łbami i zaczęły się szczypać po karkocie (namawiając się do ucieczki) nie zdążyłem zejść z bron chociaż przeczuwałem że coś się święci, w ułamku sekundy konie rzuciły się do ucieczki wyleciały na górkę, trzymanie na jednym lejcu nie dało żadnego rezultatu, wręcz odwrotnie przyczymując jednego konia drugi nadbierał skręcając gwałtownie w lewo – co spowodowało wywrócenie się sanek ja znalazłem się pod sankami – a raczej pod bronami, śruby i końcówki gwoździ bron zachaczały na plecach za posiadaną bieliznę leżąc twarzą do ziemi, konie ciągły mnie pare metrów, w tym momencie nie wiedziałem co się ze mną dziele – po pewnej chwili waga się odpięła, konie uciekły – a ja leże pod sankami a na mnie brony – jakoś wydostałem się spod bron – bólu nie czułem – patrze gdzie są konie, widzę są nad przepaścią która zarosła tarniną – szalały po ziemniakach, lecz nie mogły się przedostać na sąsiednie pole, ja wtenczas, na kolanach podszedłem bruzdą do koni aby ich złapać ażeby mnie nie zobaczyły ziemniaki były duże i to mi się udało, złapałem za leje, przy wstawaniu konie znów pokazały co umią lecz tym razem byłem na nogach szarpiąc z całej siły konie zrobiły parę kręgów po ziemniakach, biegały jak w kieracie – i znów mnie porwały – lecz nie puściłem – widząc, że nie uda się uciec uspokoiły się – wyprowadziłem ze ziemniaków, związałem staredzie u bruski i zaczęłem składać brony, przypiąłem konie i przyjechałem na podwórze do Stryka, odpiąłem postronki i wpuściłem Siwą do stajni – nie zdejmując chomonta bo nie dostałem do rozwiązania a siwa przy zdejmowaniu podniosła łeb wysoko do góry, odpięłem gniadą i zaprowadziłem do domu – wyprzęgła i uwiązałem w stajni – i popatrzyłem na siebie – łokieć koszulka na brzuchu spodnie na kolanach i kolana poszarpane w strzępy a skóra nie wyglądała lepiej, na plecach odzież podarta i plecy poranione pokrwawione przez brony – co teraz jak się tłumaczyć – matce muszę powiedzieć – nie ukryję przez nią podartej odzieży – dobrze że jeszcze żyjesz mogło być gorzej rzekła matka. Na drugi dzień pasłem krowy w lasku Stryk szli na pole i zauważyli że ziemniaki są stratowane, zapytali się kto te ziemniaki tak stratował, ja udaje że nie wiem, odpowiedziałem że ja już patrzałem są to ślady koni musiały komu uciec i szalały po ziemniakach – nie mogłem się przyznać bo by zaraz mnie nazwali mazgajem że końmi nie mogę sobie poradzić?

Tyle pisania mojego taty.

Reszty doczytaj w części o Moim tacie

cz.3

Stryk Paweł wybudował chałpę także z drzewa krytą słomą kona był zwrócone na południowy wschód druga połowa przegrodzona sięnią stanowiła komorę oraz stajnię na bydło, z północnej strony przystawiono stajnię na konia i chlewy, kilka metrów za stajnią postawiono stodołę z drzewa jeden sasiek był duży, klepisko nad którymi zrobiono piętro, drugi sasiek był maly i nazywano go szopą, poz tym do stodoły od wschody u południa przystawiono szopy na narządzia rozliczne i wozy. Stryk był kołodziejem, wolnych chwilach, a zwłaszcza zimą robili koła wozy, sanie i inne narzędzia gospodarskie. Z myślą o ułatwieniu pracy postanowili zrobić kierat z drzewa, sąsiedzi wątpili czy też się uda zrobić i czy będzie spełniał swoje zadanie – Stryk twierdzili dlaczego ma się nie udać, u twojego dziadka Gurbisza jet zegar ścienny, cały zegar jest wykonany z drzewa, wszystkie kółka trybowe, ośki są z drzewa, i to w bardzo małych rozmiarach – pamiętam ten zegar, zegar naciągany był na sznurek dobrze nasmolony aby nie było poślizgu w rowku kółka – sznkurek był obciążony ciężarkami po kończeniu się sznurka trzeba było pociągnąć krótszy konic sznurka – i znów zegar chodził wskazując dokładnie godziny – z tym że tykanie terpetyka było dosyć głośne, co godzinę wybijał czas, będąc małym chłopcem często zostałem na noc u dziadka, nie znosiłem tego zegara ponieważ co godzinę budził mnie. Domownicy byli do tego zegara przyzwyczajeni nie przerywał im snu, nie wiem daty jego produkcji wiem tyle że w 1960 roku zegar ten chcieli kupić przedstawiciele muzeum lecz wujek nie zgodził się mówił że zegar dobrze chodzi i są przyzwyczajenie do niego o ile sobie kupią inny to ten bezpłatnie oddadzo do muzeum. Stryk nie rezygnując ze swojego zamierzenia zaczęli wybierać drzewo, drzewo było przeważnie dębowe, twarde z młodych dębów i to „odzionków” w pierwszej kolejności zrabili podstawe koła „krzyż” – następnie nażnęli dzwon składając je tak, żeby powstały wiązania zbijając kołkami, w środku znajdował się wspomniany krzyż, następnie koło zaszalowano deskami. W środku koła znajdowało się bukso, natomiast przy brzegu koła powiercone były otwory do których nabito zębów w rodzaju trybów, takich zębów było ponad 100 szt. Koło było rozmiarów dużych bo wynosiło średnica 2, 20 m grubość 20 cm. , następnie zrobiono drugie koło trybowe, tylko w inny sposób, wycięto z grubego bala dwa koła jednakowych rozmiarów w kołach powycinanow półotwory łącząc je poprzecznymi listwami długość listew wynosiła ok. 35 cm, następnie na jedno i drugie koło wbijano obręcze aby listwy nie wypadały, listwy spełniały zadanie drugiego koła roboczego. Następnie wyrównano teren i w środku wkopano podstawę z drzewa w śrdku podstawy znajdował się bolec na który zostało nałożone koło czyli płyta kieratu, z boku niżej umieszczone było drugie koło, do którego przykręcona została sztanga o doprowadzona do szopy na płycie umieszczono dyszek, przy obrocie płyty kieratu zęby wchodziły w otwory listew czyli drugiego koła roboczego, co z koleji z powodowało obracanie się sztangi. W szopie na końcu sztangi znajdowało się koło pasowe, obroty regulowano kołami pasowymi, względnie szajbami znajdującymi się na agregałach jako żarnach, młocarniach, itd. Wykonanie kieratu ksztowało dużo roboty i materiału bo przecież każde dzwono musiało być wyciosnae siekierą na kształt bala z pnia a następnie piłką wycięte, a ile otworów wiercić ręcznie w twardym drzewie ile zębów i. t. d. Radość jednak była większa gdyż przy omłotach nie trzeba było zatrudniać 4 osoby które w pocie czoła kręciły korbami koła maszyny albo obracać kamień żarn godzinami aby namielić trochę mąki, zaprzęgano konie do kieratu, na płycie postwiono stołek na którym siędział poganiacz koni, gwizdał sobie a praca szła szybko i sprawnie. Ktoś powie po co tyle roboty czeba było kubić kierat i po wszystkim tak ale, po pierwsze za co kieraty były drogie, po drugie nie było ich do kupna. W Ołpinach posiadaczy kieratów można było na palcach u jednej ręki policzyć o ile kto posiadał  pieniądze na ten cel musiał zamówić odlew w Gorlicach czakając nieraz pół roku i więcej a czego się nawięcej obawiano to dobrego odlewu – zdarzało się że zakupy kierat szybko się psuł, tryb się wysypywał – i kierat stawał się nie do użytku.

Gdy byłem małem dzieckiem czmałem się spódnicy matki. Bardzo się bałem, bałem się dziada – cygana kuminorza ale najbardziej bałem się „Mikia” był to ubogi człowiek niespełna rozumu z wymową bardzo niewyraźną, chodził od domu do dumu, nosił długą żerdź a na niej zawieszał starą czapkę albo kapelusz, wykrzykując przy tym Mika z Żepienika. Mika było nazwizko zepiennik miejscowość, o ile go posłyszałem albo ujrzałem pędziłem do domu ile tylko sił mi starczyło krzycząc na matkę żeby zamykała drzwi bo idzie mika z żepienika, matka mnie uspokajła ale to nie dawało rezultatów, widząc że matka nie zamyka drzwi, wpadałem do łóżka nakrywając się pierzyną aby mnie nie zobaczył. Matka niała wiele kłopotów ze mną, ja też nie spuszczałem jej z oczów, niejednokrotnie potrzebowała matka coś kupi o ile bym widział że ona ubrana wybiera się z domu, beczałem do rozpuku, matka jednak wpadła na pomysł, weszła do izby i na otwartym oknie przygotowała odzież, wychodząc ubierała się i pobiegła do miasta na zakuipy, nie zamykając domu, w tenczas ja robiłem poszukiwania po stajni, piwnicy, komory, nie znalałem, wracając do izby a matka już rozebrana robiła co do niej należało, widząc mnie pochmurnego pytała się gdzie ja się jej chowam, raz przyłapałem matkę jak się ubierała przez oknem i od tej pory bardzo trudno było się oderwać na parę minut z domu – o ile dzisiaj pomyślę o tym to dużą winę za to ponoszą starsi, gdyż dziecko było wciąż straszone, jak będziesz beczał to cie dam dziadom, nie odchodź daleko bo cię cygan porwie, i nie choć i nie patrz do studni bo tam jest topielec i cię wciągnie, a jak niekcesz wierzyć to popatrz ja tam siedzi, podnosząc dziecko które patrzyło w lustro wody odbijał się cień dziecka i starszego, dziecko się bało krzyczało żę widzi dwa topielce, ale z drugiej strony to i było się czego bać, przeważnie pod koniec maja i czerwiec, na „przednówki” dziadów można było naliczyć w ciągu dnia 15tu – jeden spokojnie chodził, grugiego trudno było z domu wypędzić, trzeci nie wiedział sam czego chciał, połatani, brudni, nie goleni, wszy chodziły po nich jak mrówki po mrowisku, przy drzwiach stał stołek i który chciał odpocząc matka podawała ten stołek, aby się nie pchał na środek i nie napuszczał wszów, po odejściu miejsce było starannie sprzątnięte, chodzili także inni żebracy których można było zauważyć w ukryciu. W jakimś Lasku, z papierami i ołówkiem w ręce, ludzie nie osiadali środków masowego przekazu jak radijo, telewizja rolę tę spełniali dziadi, opowiadając o wydarzeniach jakie widzieli względnie słyszeli. Nie wszyscy otrzymywali jaumużnę. Matka czasami się skarżyła, jak bym im wszystkim dawała, to bym sama z torbą na dziady poszła, jednymi drzwiami wchodzili a drugie drugimi wychodzili. Jeżeli trzeba było przebywać na podwórku zamykano frątowe drzwi, aby być pewnym, żę niet nie wejdzie i coś nie porwie, przecież cyganie których nie brakowało, po stwierdzeniu że nikogo nie ma w domu kradli kury, bieliznę, style=’mso-spacerun:yes’>  o ile suszyła się koło domu, do tej pory utrzymuje się zwyczaj, że się wychodzi za przybyłymi odprowadzając go oczyma jak najdalej chaty. Pewnego razu przechodził przez szosę dziad w boso, śnieg i mróz był duży drogą szedł żandarm, zaczymał dziada, pytał się skąd pochodzi zaświadczenia czy wolno mu żebrać, żandarmowi chodziło o to aby jak najdłużej przyczymać dziada boso na śniegu i mrozie, żandarm widzieć że nie przeczyma dziada poszedł na przed, a dziad powoli poszedł do następnego domu zostawiając ślady stóp wytopione  śniegu, z noclegami nie było najlepiej gdyż nikt nie chętnie przyjmował dziadów, gdy nie chciał go nikt przenocowoać, udawał się do sołtysa, który dawał kartę wskazującą kto ma go przenocować. Pewnego razu wszedł do karczmy żebrak i kupił piwo, stanął przy półoszklonych drzwiach, obserwując szosę, stał dość długo maczając wargi w piwio, nagle otwiera drzwi wylewając piwo na przechodzącego żandarma, żandarm wpadł w złość i zamknął żebraka, następnego dnia żebrak przyszedł do karczmy – spytany dlaczego wczoraj wieczorem to zrobił, odpowiedział, że nie miał gdzi nocować, nikt go nie chciał przyjąć – w ten sposób mógł się wyspać pod dachem. Miałem rok matka pojechała z ojcem na jarmark, zostawiła mnie pod opieką służonej Zosśki z kus, przed wyjazdem matka nastawiła na płytę pęczeki aby je ugotowała, dla mnie zaś była przeznaczona bułka z mlekiem, nie wiem jak miała wówczas Zośka w głowie, że zamiast bułką nakarmiła mnie pęcakami, w dodatku źle ugotowanymi, od tej pory zacząłem chorować, po całych nocach płakałem na całym ciele wystąpiła wysypka, rozlewała się po całym ciele co tylko podano do jedzenia żołądek zwracał z powrotem. Matka bardzo się martwiła, całymi nocami nie spała trzymanie na rękach sprawiało mi ból przez uciskanie wrzodów, w kołysce to samo blisko pół roku męczyłem rodziców, bardzo się tym martwili, ponieważ już mojego braciszka Władka pochowali po 8miu miesiącach po urodzeniu. Jednak po przyjściu do lepszego zdrowia zawsze coś mi zaszkodziło, chodziłem wątły, blady i słaby – miałem 2, 5 roku łaziłem koło domu, przechodziłem koło piwnicy drzwi były nie zamknięte, wszedłem w piwnicy matka czymała mleko, ser, masło – już zabrałem się masła, palcem nabierałem z półlitrowego garnuszka masło i jadłem nie wiem jak długo to trwało, zjadłem wszystko masło wziąłem garnuszek włożyłem palec w ucho i niosłem go matce, przekraczając próg trzymałem się słupa, wolałem mama już nic nie ma wszystko zjadł, matka popatrzyła do garnuszka, stwierdziła że masła nie ma złapała się za głowę i powiada, ńo teraz dopiero będzie, dopiero się trochę wykurował no i masz prawie pół litra masła taki bęben zjdł, skrżyła się do ojca, dlaczego też człowiek nie zamknął piwnicy – i co teraz będzie z tobą – masło jednak nie zaszkodziło mi, miałem 4ry roki znalazłem ziemniaki koło piwnicy, przyniosłem do domu, ażeby mi je ugotowano – matka wzięła ziemniaki i wyrzuciła powiada że są zgniłe. Ja w bek do tego stopnia, że matka nie wiedziała jak mnie uspokoić, dopiero po paru latach zrozumiałem swój bek, Matka wytłumaczyła mi że tego roku ziemniaki nie urodziły się, rok był mokry pogniły w ziemi, przez dwa miesiące nie gotowało się ziemniaków – nie było gdzie kupić, każdemu brakowałe, Matka jednak wspomniała sobie za jej dzieciństwa nie było tak jak teraz, brakło ziemniaków na 2 tygodnie to sam pamiętasz jak beczałeś a ja pamiętam że 8 ludzi kopało cały dziań ziemniaki a każdy z nich ukopał może po 3 koszyki, tak że nie trzeba jechać końmi po ziemniaki, każdy mógł bez większego wysiłku przynieść je z pola do domu nie w worku, ziemniaki były rarytasem, ukopane ziemniaki chłopi pieczołowicie je przechowywali, na sadzenie na większe święta gotowali ziemniaki, wtenczas dzieci się bardzo cieszyły, że będą jeść ziemniaki. Jednego razu mówi matka pamięta że na wielkanoc nie było w domu ani chleba ani ziemniaków, dostali u gawrona trochę zboża umielali i upiekli na płycie kuchennej placków i takie były święta, dziadek Gruisz robił całymi dniami wozy. Wozów było narobione ale nikt nie przyszedł zabrać i zapłacić za zamówioną uprzednio robotę, a w dodatku przed świętami- a po świętach czym was karmino – ano jakoś zaraz po świętach ktoś przyszedł zapłacił za wóz i było za co kupić zboża na chleb – było i tak, że pieniądze były, a można było zboża na chleb czy też ziemniaków, ponieważ my byliśmy pod zaborem austry i z tamtąd przywozili kukurydze, słoninę i inne środki spożywcze – ale było i tak, że gospodarz przyjechał – wyciągnął pieniądze – żucił na stół i powiada jedzcie dzieci te papiery – nic nie mogłem kupić, skarży się do żony.

Pamiętnik Floriana Niziołka cz.4

cz.2

Na pierwszym miejscu w Ołpinach stanowiły nazwiska o nazwie Wojciek, na drugim miejscu Niziołek, trzecie dzierżyli Kluze. Ponieważ bardzo dużo było nazwiska i imion o jednakowym brzemieniu dla ułatwienia porozumiewano się każdy z nich posiadał jakieś przezwisko, i tak: Gudrocyk, Koperek, Lachach i inne. Ja pochodzę z Guchocków, przydomek ten powstał, że któryś z pra pra dziadków na starsze lata był głuchy. W owym czasie prace polowe jak sadzenie ziemniaków przykrywanie okopywanie oraz wykopki odbywało się ręcznie, narzędziami pracy była motyka. Do żniw – używane była sierpy – sierpy były jedną stroną siekane – w bardzo drobne rówki, zacięcie się sierpem co się często zdarzało początkującemu żniwiarzowi sprawiało wielki ból, gdyż rana była szarpana jak piłką, w dodatku sierp był nasycony różnymi kwasami traw. Twierdzeniem starszych było, ze po siedmiu ucięciach żniwiarz stawał się już pełnowartościowym. Sierpem rżnęło się wystko począwszy od żyta a kończąc na owsie, była to praca ciężka – najgorsze były pierwsze 3 dni bolały krzyże od zginania się, oraz lewa ręka, którą się brało pełne garście zboża bul występował w kciukach i kostkach ręka nabrzmiała, przebranie ręki bo tak nazywano ustępowało i żniwiarz mógł dalej rżnąć. Ludzie w czasie żniw wstawali bardzo wczesie o wschodzie słońca ludzie już zginali grzbiety rżnęli w domu pozostała gospodyni która po obrządku inwentarza zabierała śniadanie na które żniwiarze oczekiwali aby się posilić i odpocząć. Nic dziwnego że starsi ludzie twierdzą że dawniej dzień był dłuższy, jasne że od godziny 3ciej do 12stej na pewno jest większe przedpołudnie, a niżeli od godz 6 – czy 7, o lie pole było daleko od domu, obiad i podwieczorek był dostarczony na pole, żyto przy żnięciu rozkładano cienko, na uprzednio położonym powrusie aby dobrze wyskło, po wysnięcu wiązano i kopiono tzw. pułkopki czyli że w jednej takiej kopie skopione w 6se albo w 4ty węgła znajdowało się 30 snopów. W pułkopkach żyto stało na polu 2 tygodnie, tak wysłane żyto było pewne że się nie zagrzejej w stodole i chleb będzie dobry, przenica silna nie posiadała dużo traw można było wozić po 3ch 0 4ch dniach, natomiast bardzo uważano na jęczmień. Zwieziony mokry jęczmień zaparzał się i pleśniał w stodole. Kosa używana była tylko do traw i koniczyn. W okresie późniejszym niektórzy gospodarcze zaczęli kosić kosą. Koszenie odbywało się na „ścianie” czli podcięte zboże kładło się prawie stojąc na nie skoszonym jeszcze zbożu – z tym, że trzba było odbierać zboże i rozłożyć na powrusło. Bardzo krzywym koiem patrzeli starsi gospodarze na zbiór kosą, a że to nie jest żniwo a mieszanie zboża, trudne do omiału cepami, gdyż kłuska znajdowały się w tylniej części snopka nie można zrobić dobrych kichorek na pokrycie dachu, jednakowoż używano kosy coraz częściej, żniwa kosa spełniało szybciej, kosząc kosą zbiór słomy był większy – a niżeli sierpem, a słomy nikdy nie było za dużo. Podstawową paszą bydła zimą była słoma i plewy a w dodatku słomą trzeba było co rok pokryć kawałek dachu, stare kiczorki zdjęte z dachu stanowiły ściułkę. Bydło wypędzano na pastwisko wczesną wioną jak tylko trochę trawa się zazieleniła pamiętam, że po połowie kwietnia bydło pasło się mimi chłodnych dni nie deden zar zawieruch śnieżna zgnała z pastwiska krowy – jesienią bydło pasło się dokąd tylko się dało, było przecież przysłowie że po świętym Michale możesz paść nawet po powale. Przysłowie oznaczało że nie ma granicy pastwiska, chociaż bydło pasło się na pastwisku sąsiada nie mógł rościć pretensji.

Po śmierci dziadka podzielono grunt na dwie równe części, z tym, że Zośka otrzymała 2 morgi w granicach. Starszy syn Stanisław (mój ojciec) powostał na starych śmieciach, z tym, że połowa zabudowy tj połowa stodoły i połowa domu komora i stajnia przysługiwała strykowi Pawłowi, ojciec ożenił się z  Julią z domu Grubisz. Jako wiano natka otrzymała jakieś pieniądze, którymi spłacono połowę domu strykowi, stodołe jednak podzielono na połowę, która była zbudowana z drzewa – ojciec w niedługim czasie dostawił sąsiek, postawiono na słupach i obito deskami, piwnica , , , , należała do Ojca z tym że strk mógł sobie zastawić i wsypać trochę ziemniaków aby w czasie zimy nie odkrywać kopców z ziemniakami. Grunt sięgał sią na połowie za zabudowaniami z lewej strony otrzymał Staszek a z prawej Paweł, natomiast za sikornicą podzielono inaczej, od łąki wziął stryk Paweł, a dalej ojciec, podzielono to dlatego że teren był górzysty zagony należało robić w poprzek gdyż i winnym układzie wody gruntowe zbierały uprawom ziemie. Poza tym podzielono jeszcz łąkę w śrdniu oraz w granicach, tam znajdowała się łąka przy której płynął strumyk, kawałek lasku olszynowego oraz ugor. Za łąkom było 2 morki które były oddane siostrze ojca Zośce, wyszła za mąż za Cionbowa i na tym kawałku ziemi się wybudowała, dalej na pólnoc był tak zwane krzaki rozły tam drzewa mieszane owe krzaki należały do Staszka i Pawła. Z lewej strony zabudowań znajdowały się nieużytki, nadające się jedynie na pastwisko, z lewej i z prawej strony były górki, środkami bagna i częsawiska, w czasie posuchy krowy mogły się paść, nie jeden raz krowy topiły się w bagnie, trzeba było udzielać pomocy. W górnej części na górkach znajdowały się zarośla różnych krzewów, koło drogi rosły też dęby i graby – miejsce to nazywano Laskiem. W Lasku było dużo jerzyny przy grabinie rosły grzyby „prawdziwki”, w pierwszą wojnę światową w Lasku moskale wycięli dużo wysokich dębów, które przeszkadzały im w szczelaniu z armat, moskale ścinali drzewa stonąc pozostawiały wysokie pnie, pozostali grubsze grzewa wycinano stopniowo na materiał względnie na opał, ta strona w podziale przypadła strykowi, ponieważ na takim terenie nie można było się budować a każdy chciał mieć dobry dojazd do drogi która biegła przez „przysiółek” o 100 m poniżej zabudowy wobec tego bracia zrobili zamianę, ojciec dał strykowi kawałek ziemi pod zabudowania, wyżej starych zabudowań a stryk w zamian dał ojcu poniżej domu do studni pastwisko, studnia stała o 50 m na wschód od zabudowań przy studni były koryta długane z pni drzewa do których nalewano wodę w czasie pojenia inwentarza, początkowo koło studni rosły wysokie wierzby. Jadna z nich została wykorzystana jako podstawa do żurawia, która była dobrze rozgałęziona, w okresie późniejszym wierzby wycięto, część z nich sprzedano, żuraw zlikwidowano ponieważ poziom wody był wysoki w studni, i równał się z powierzchnią ziemi, wodę można było nabierać ręką przechylając się przez cembryny – cembryny były wykonane z drzewa olchowego, zacinanie węgła, studnia stanowiła ształt kwadratu. Nie pamiętam żeby tak zw. cembryny były wymieniane, olcha bardzo długo przebywa w wodzie i nie psuje się. Pewnego razu wczesnym rankiem poczła po wodę – wody nie przyniosła – powiada że woda nie nadaje się do użytkowania.   Jest zmącona, brudna na powierzchni ukazują się plany oliwy – nie wiadomo co się stało? a może się ktoś utopił, względnie na złość wlał coś do wody – ponieważ ze studni korzystały 3 rodziny, postanowiono wylać wodę wiadrami i przekonać się co było powodem zmącenia wody – tak więc posotąpiono – i jak się okazało na dnie studni znaleziono akrabin Austryjacki, pochodzący z I wojny światowej, teraz już wiadomo było kto wpuścił na przechowanie karabin. Nadeszła chwila kiedy broń była mu potrzebna i  postanowił ją wyciągnąć, lecz mu się nie udało – pomimo że posiadał dobrze wykonane osęki, które też znaleziono zaczepione o cembryny, osęki, boskai posiadały 3 ramiona bardzo ostro wyostrzone, zamiast zachaczyć karabin, bosakami zaczepiono o cembryny które nie można było wyciągnąć łamiąc u nasadzie żerdzie, zabierają je aby nie pozostało śladów, karabin zdano władzom (za dużo świadków).

Pamiętnik Floriana Niziołka cz.3

Pamiętnik

Florian Niziołek

Wieś, w której się urodziłem była jak wiele innych wsi podkarpackich. Wsiami sąsiadującymi były od wschodu Szerzyny, zachodu Olszyny z północy Żurowa i Swoszowa, a z południa Birnarowa. Wieś o której parę słów napiszę i w której spędziłem dzieciństwo nazywa się Ołpiny. Liczące wówczas około sześćset mieszkańców, zabudowania budowane był w najwygodniejszych miejscach bez żadnych planów architektury, przydzielanych przez ojców. Postawą takiego podziału swych dóbr przez ojca był testament spisywany w obecności dwóch świadków. Testament był aktem prawnym.

Na przykładzie podaję, bo tak najczęściej się zdarzało, że ojciec posiadający dwóch synów, starszego zostawiał na ojcowiźnie a młodszy budował się na gruntach mu przydzielonych. O ile rodzeństwo było liczniejsze to miarę możności otrzymywało swój przydział ziemi, względnie o ile ojciec posiadał pieniądze dawał je przeważnie córkom jako wiano. Brat bardzo często spłacał siostrę, gdyż przy dużym podziale a małej ilości gruntów ojcowskich ani jedno ani drugie nie mogłoby z tego kawałka pola wyżyć. I tak co pokolenie gospodarstwa stawały się mniejsze w dodatku przy podziale robiono granicę i tą właśnie granicą były te miedze, miedzeczki, przejazdy, które w dużym stopniu uszczuplały tak skąpy posiadany kawałek ziemi. Każda miesza była pilnowana przez jedną i drugą stronę – stwierdzenie naruszenia granicy, chociażby paru centymetrów wywoływało przeważnie kłótnie, bójki, wyciąganiu tzw. praw oraz sądy. Wieś podzielona była na tzw. przysiółki. Nazwy ich pochodziły od położenia terenu. I tak: Nodole Północne, Nodole Południowe, Nagórze Północne, Nagórze Południowe, Borówka, Podlesie, Sikorówka, Teresin oraz Kielec. Wieś stanowiła kształt koryta, od zachodu na wschód biegła szosa, nawierzchnia szosy wysypana była żwirem, opiekę powierzono dróżnikowi. Mimo stałej konserwacji powstawały wyboje a w porach deszczowych jak wiosną i jesienią tu i ówdzie występowały trzęsawiska. Od tej to szosy do każdego przysiółka prowadziła droga, bo tak ją nazywano. Moim zdaniem były to wąwozy w mniejszym lub większym stopniu wybite przez kopyta końskie i koła wozów, w dodatku wymulone przez ulewy, zamieniające się w potoki przy dużych opadach. Obok szosy płynęła rzeka „Olszynka”. Nazwa jej powstała, dlatego że początek biegu zaczynała ze wsi Olszyny, wijąca się z lewej i prawej strony szosy. Olszynka niejednokrotnie zagrażała ciągnącym się wzdłuż jej brzegu łąkom. Przy większych ulewach występowała z brzegów, niosła to, co napotkała na drodze, wyrzucała je i muliła trawy, które były nienajgorszej jakości. W środku wsi znajdowało się większe skupisko domów, niektóre z nich były murowane, przeważająca część to budynki z drzewa, do murowanych należy zaliczyć kościół, szkoła, plebania, Bóżnica oraz dwa sklepy mieszane, piekarnia no i oczywiście karczma. Pozostała ilość to budynki z drzewa. Dachy kryte były gontami, papą oraz blachą lub eternitem. Domy te były zamieszkałe w większości przez Żydów. Żydzi prowadzili i żyli przeważnie z handlu, a było ich przecież nie mało, bo zajmowali trzydzieści pięć budynków. Wielu z nich posiadało sklepy z różnymi towarami, byli też handlarzami bydłem, końmi, zbożem, z resztą trudno tu wymieniać, gdyż Żydzi kupowali i sprzedawali to, co im wpadło w rękę widząc w tym zysk. Przechodząc przez Ołpiny zapytamy znajomego, dokąd idzie usłyszymy odpowiedź, że do „miasta”. To powiedzenie „miasto” pozostawało w pamięci jeszcze z przed pierwszej wojny światowej. Chociaż Ołpiny praw miejskich nie posiadały to jednak ilość budynków wskazywała na to że w przyszłości może nim zostać. Jarmarki, jakie odbywały się ściągały duże ilości chłopów z sąsiednich wsi, handlowano tutaj wszystkim, można było sprzedać i kupić od jajka do konia. Plan dalszego rozwoju przeszkodziła pierwsza wojna światowa, miasto, bo tak to będę nazywał zostało spalone – spłonął także kościół – nowy stawiano w latach 1924 – 1930 roku. W miedzy czasie kościół zastępowała zbudowana kaplica z drzewa w formie dużego baraku. Plebania prowadziła gospodarstwo rolne, liczące 60 morgów gruntów. Dużo jak na owe czasy inwentarza żywego mieściło się w obszernych zabudowaniach gospodarskich, które nazywano „gumnami”. Pierwszym gospodarzem był dwór, gdyż na siedzibie pana Rogowskiego wisiała tabliczka z Nr 1. Dwór posiadał około 200 morgów. Grunta sąsiadowały ze wsią Olszyny w Nagórzu Północnym. W Nagórzu Północnym stoi wybudowany klasztor. Wybudowany był w roku 1888. Fundatorem klasztoru była Polka Eufemia Rogawska po śmierci męża Karola Rogawskiego dziedzica w Ołpinach na jego cześć i wieczną pamiątkę. W klasztorze zamieszkiwały od roku1891 zakonnice z reguły św. Dominilka. Utrzymywały się z fundacji w zamian za opiekę nad chorymi i dbaniem o kościół. Ponadto nauczały dzieci oraz udzielały pomocy biednym i opuszczonym. Od roku 1878 Ołpiny posiadały 7 klasową szkołę a nawet uczono języka niemieckiego, ponieważ okoliczne wioski nie posiadały 7 klasy szkoły toteż zamożniejsi gospodarze posyłali dzieci do tutejszej szkoły. Szkoła była parterowa nie mogła pomieścić uczniów, w tym celu zostały wynajęte sale lekcyjne w klasztorze, dzieci młodsze przeważnie z Nagórza tam uczęszczały. W Nadolu Południowym znajdują się grunty w ilości 36 morg oddanych przez Elżbietę z Zakliczyna Jordanowi kasztelanowa Zawiechostka odkupioną od kmiecia Łukasza Helzmara. Grunty były wydzierżawiane przez rolników biedniejszych i nazywały się szpitalówką, dochody z wydzierżawienia stanowiły fundusz, który miał utrzymywać ludzi starszych, pozbawionych opieki. Na gruntach stoi cmentarz z pierwszej wojny światowej. Chata Niziołków stała w Nadolu Północnym postawiona z drzewa, pokryta słomą, z oknami na południowy zachód. Jeszcze za dziadka Michała chata posiadała jedna dużą piekarnię, sień która przegradzała komorę i stajnię na konie, natomiast chlewy były przystawione do stajni i części sieni. Do wszystkich pomieszczeń można było wejść z sieni. Stodoła z drzewa kryta słomą obrócona była szczytem na południe. Obok stodoły stała piwnica wystawiona z kamienia i betonowa posadzka. Na środku pomiędzy piwnicą a chatą znajdował się dół na obornik. Piekarnia była dymna, nie posiadała komina, w suficie znajdował się obszerny otwór, dym przedostawał się na strych, następnie fasjatami przedostawał się na zewnątrz. Na strychu krokwie, łaty i kiczorki były czarne, zasmolone od dymu, nawet robaki nie miały chęci gnieździć się w takim drzewie. Chałpa nie posiadała fundamentów, na rogach ustawiono kamienie na których zakładano przyciesie zacinające węgła. Teren na którym stała chata nie był równy, toteż ściana wschodnia była o 1, 20 wyższa i nie była zasypana gliną, równo z przuciesiem założono dylówkę i tam ustawiono sąsieki na zboże. Sąsieki były robione z gontów natomiast piekarnie trzeba było wyrównać gliną do przyciesi. Zewnątrz zaś robiono tzw. pogrudkę z darniniy wystające na cirka 40 cm. Pogrudka służyła jako fundament nie pozwalała wydostawania się gliny z zewnątrz jak też nie przepuszczała zimna. W piekarni nie było podłogi, Aby glina była trwała i nie wybijała się nakładano na nią polepę z dobrze wyrobionej gliny wraz z drobnymi plewami. Mieszano ją nogami a dużych ilościach krową. Tak wymieszana glina krowimi racicami i po wylepieniu stanowiła twardą nawierzchnię. Piekarnia była duża, gdyż była także stanowiskiem na krowy, a przy dużych mrozach brano na noc kury oraz małe prosięta. Piekarnia wyposażona była przy ścianie w dużą ławę, była to szeroka deska przeważnie topolowa szerokości ok. 60 cm długości 4 m, położona na kołkach wpiętych w glinę. Stół wykonany był z desek i z krzyżującymi się nogami, następnie jakieś łóżka oraz wisząca szafka na garnki, w prawym koncie przy drzwiach był stojak na cebrzyki. W jednym była woda czysta i w drugim pomyje, do noszenia wody używana była konewka oraz płutnia. Wykonane z drzewa ściany były bielone wapnem, powala bielona była gliną czerwoną. Stanowisko gdzie stało bydło położona była dylówka z rynsztokiem odprowadzającymi gnojówkę, następnie żłób i drabina, sień była także obszerna, w sieni stały żarna, beczka na kapustę oraz duża stępa, na górę wychodziło się po drabinie, przystawianą nad stępą, wszerz mieściły się grzędy dla kur. W stępie tłukło się jęczmień, proso na kaszę. Chciałbym parę słów powiedzieć o budowie stępy, bardzo rzadko spotykanej: ustawiony duży pień drzewa w którym był wydłubany otwór o średnicy 20 cm głęboki 50 cm, na górnej części pnia spoczywały dwie belki długości 2, 5 metra, w końce tych belek wdłubane były nogi, pomiędzy jedną a drugą belką umieszczone tzw stępor, przypominający kształt haka, w środku belki stępora była dziura, w którą wbity był kołek i przymocowany do sąsiadujących dwóch belek, kolek spełniał zadanie (jak zawiasa) przeciwciężar po nadepnięciu na koniec belki stępora czoło stępora dźwigało się w górę, po uwolnieniu nogi stępor opadał do wydłubanej dziury w pniu, w której znajdowało się zboże. Łuskanie zboża, prosa w takiej stępie wymagało nie lada sprytności, dwoma nogami. Do sieni wchodziło się ze strony południowej i północnej, przed wejściem ułożone były duże płaskie kamienie (ok. 1 m³ 1sz) stanowiły jakby schody. Chata Niziołka Michała była oznaczona nr 73. Możemy sobie pomyśleć że przy kolejnym tak niskim numerze chata musiała być stawiana dawno. Dziadek Michał prowadził gospodarstwo na 10 morgowym areale. Wolniejszych chwilach zajmowała się kowalstwem, kuźnia była postawiona wyżej piwnicy, w okresie późniejszym kuźnie przestawiono poniżaj zabudowań bliżej studni i małego stawku, do kuźni przychodzili chłopi, każdy z jakąś robotą, wiedząc że robota zostanie wykonane solidnie, robione zamki były wykonywane bardzo precyzyjnie, niektóre z nich posiadały 2 klucze i trzeba było wiedzieć ile obrotów zrobić kluczem aby drzwi się otwarły, robiono pługi kuto wozy i konie, a nawet naprawiano strzelby. Jednego razu do kuźni przyszedł żyd Josek ażby mu wyostrzyć noże, a było to przed jakimiś świętami żydowskimi, No panie Michale prosiłbym aby noże były nie trefne i wyostrzone na biało jak gęś, Dobrze Josek zaraz wyostrzymy Brus który stał koło kuźni był duży, średnica kamienia była co najwyżej 1, 4 cm. Dziadek nalał do koryta wody, które było umieszczone tak, aby kamień się w niej zanużył i kazał Joskowi aby wziął za korbę i obracał a Dziadek przyłożył nóż i ostrzył, po pewnym czasie Josek zaczął się pocić, dysząc ze zamęczenia zwracając się do dziadka mówi No Michale może być naostrzony jak sroka, a dlaczego nie jak gęś! pytają się Joska, No bo już ledwie sapię. Kręć kręć Josek nie jest tak źle, noże trzeba dobrze naostrzyć. Josek kręci, kamień coraz wolniej się obraca, nareszcie Josek puścił korbę, usiadł na progu kuźni i powiada Michale noże mogą wyglądać jak wrona. Do kuźni przyszedł Hadam. Dobrze że przyszedłeś, obróć mi pare razy koroą niech dokończe naostrzyć noże, Hadam widząc Joska siedzącego na progu z opuszczoną głową i spoconego pyta co się mu stało – a no widzisz chciał żebym mu naostrzył noże jak gęś, zrezygnował z gęsi, na wrone i tego nie mógł wytrzymać. Hadam był chłopcem silnym – w kuźni nieraz próbowali swoich sił, ale Hadama nikt nie mógł pokonać, bo i kto, wziął kowadło /patrz współczesne resztki z niego/ o wadze 45 kg obszedł 3 razy w koło kuźni niosąc je na małem palu włożonym w dziure znajdującej się w kowadle – Wychuchał na rok do Brazyli za poszukiwaniem chleba. Do kuźni przychodzili chłopi nie tylko z robotą ale i po porade Niziołek Michał zajmował różne stanowiska w gminie i powiecie. Jeździł często do Jasła, był przedstawicielem szkolnictwa, i właśnie on występował często o zwiększenie liczby nauczycieli dla wsi, zwiększenie lat nauczania dzieci. Wydawał parszporty na sprzedaż inwentarza, pisał podania, testamenty. Babka pochodziła z rodziny Byczków „Anuś” Anna wychowała 2ch synów i 3 córki: Staszek, Paweł, Maryna, Bronka i Zośka. Przy tak licznej rodzinie zaczęło robić się ciasno w piekarni, a zimową porą zimno dla dzieci, zwłaszcza przy zmianie powietrza, dym z paleniska nie wychodził na zewnątrz, utrzymywał się w górnej części piekarni, dorośli chodzili chyłkiem aby nie stykać się z chmurą dymu, który niesamowicie gryzł w oczy. Najlepszym środkiem wygnania dymu było otwarcie drzwi, tak, ale proszę sobie wyobrazić otwarcie drzwi w zimie, kiedy w piekarni 5cioro drobnych dzieci, najmłodsze w płachcie albo w kołysce, ktoś powie to trzeba dzieci ubrać, ale w co, no jak to: w rajtuzy, sweterki, ciepłe butki – niestety, dziecko dostawało 1sze buty jak szło do szkoły i to w okresie zimy, ubranie uszyte było z płótna własnej roboty. Dzieci do lat szkolnych nosiły jak chłopcy tak i dziewczęta koszule do połowy łydek z cienkiego płótna lnianego i ta w dużym stopniu przyczyniało się do analfabetyzmu, zimową porą szkoły zamykano – z powodu bardzo mało uczęszczających dzieci. Zimą nie było w co dzieci ubrać, latem zaś nie posyłano do szkoły bo lato będzie krowy i świnie pasł. Dziadek jednak starał się aby jego dzieci wszystkie ukończyły owe 4 lata nauki. Dziadek widząc że tak żyć w jednej piekarnie, nie idzie, postanowili przystawić do zachodniej ściany domu izbę, izbę wybudowano z drzewa i pokryto słomą – dość obszerna izba posiadała 3 okna niedużych rozmiarów, położono w izbie podłogą i sufit z szerokich pięknie wystruganych desek, zewnątrz izba była oszalowana deskami. W izbie postawiono dwa łóżka, stół, kanapa zrobiona z drzewa, za oparcie stanowiła deska różnie powyrzynanymi wzorami, duża skrzynia na odzież i jakiś stołek – na ścianie wisiały obrazy świętych – oraz zegar wahadłowy poruszany za pomocą ciężarków. W tym samem okresie to jest około roku 1890 zakupiono cegłe na budowe komina, i nawieziono kamienia. Był to kamień nieduży, o kształcie płaskimi zwanymi wopniakiem bardzo twardy i trzymał długo ciepło, kamienia nie trzeba było kupować, dostarczała go na swe brzegi rzeka Ropa. Zwozka i zbieranie było uciążliwe. Przystąpino do budowy. Kuchnie wybudowano z kamienia z dużą nalepą w której wbudowany był kocioł na wodę, nad kuchnią wisiała kapa wymurowana z cegły sparła na zelażnym pręcie zwanym sibrem. Kształt kapy był stożkowaty, wielkość kapy zależała od wielkości kuchni, miało to duże znaczenia przy odbiorze par i dymu, jakie powstawały na kuchni podczas gotowania, bo kuchni w stronę ściany północnej dostawiono piec do pieczenia chleba – do pieca można było na raz wsadzić 12cie dużych bochenków chleba. Sklepienie pieca wykonano z cegły, dno pieca wysypywane było tłuczonem szkłym, szkło przy dużej temperaturze roztapiało się zalewając szpary, oraz trzymało długo ciepło. Na sklepieniu pieca oraz na kapie budowano komin, w górnej części kapy wybudowano 2wie zasuwy, , w ścianie łącząca piekarnie z izbą wybudowano z kamienia piec do nagrzewania, piec nie posiadał paleniska, ogrzewanie następowało przez palenia pod płytą w kuchni, przelot gazów i spalin przechodził przewodem przez nalepe pod kocioł z wodą następnie obiegał 2 razy piec i wychodził do komina, przy takim paleniu trzeba było otworzyć górną zasuwę umieszczoną w kapie, tak palono przeważnie zimą. Latem otwierano obie zasuwy i palono prosto do góry – przy czym płyta na kuchni posiadała dziury – którą pokrywały 4ry kółka, po ich zdjęciu stawiano garnki, koło dziury, jeden koło drugiego – ogień obejmował wszystkie garnki i bardzo szybko się gotowało z tym że garnki były bardzo zakopcone. Używane garnki były żeliwne. Tak urządzone palenisko wzbudzało podziw, wśród mieszkańców Nadola. Największą uciechą i wygodą była dla użytkowników, człowiek nie śmierdział dymem, po wybieleniu mieszkania stawały się dłuższy czas jasne, weselsze, zwłaszcza zimową porą, kiedy ogień trzaskał pod płytą, gwarzyli sąsiedzi którzy uciekli ze swoich chat przed dymem i ciemnością. Gospodarze nowe chaty stawiali już z kominami a chat dymnych o ile były w dobrym stanie stawiano kominy o ile kogoś było stać na cegłę i murarzy stawiał z cegły – były też kominy stawiane z gliny, proces przebudowy trwał bardzo długo, ostatnia chata dymna w Nadolu Północnym została zlikwidowana w 1959 r. w której zamieszkiwali ob. Krawczyczka.

Pamiętnik Floriana Niziołka cz.2